علل و اصلاح بدخطی

از سایر علل بدخطی دانش آموزان می توان به موارد زیر اشاره نمود:

* توجه نکردن دانش آموزان به خط زمینه دفتر و تخته کلاس.
 * اضطراب و نگرانی دانش آموزان هنگام نوشتن.
 * نداشتن اعتماد به نفس هنگام نوشتن.
 * نداشتن آ مادگی جسمانی، روانی، روحی.
 * وجود اختلالات یادگیری در دانش آموزان.
 * نداشتن هدف و انگیزه برای زیبانویسی.
 * مواجه شدن دانش آموزان با حجم زیاد تکالیف.
 * تندنویسی تکالیف.
 * استفاده از خودکار، روان نویس و وسایل مشابه آن.
 * آشنا شدن دانش آموزان در کلاس اول با خط نسخ ماشینی، این امر سبب می شود در کلاس های بالاتر به سختی بتواند خط نستعلیق را جایگزین خط نسخ کند.
 * خط نسخ  کتاب های درسی دوره ابتدایی.
 * اتلاف وقت هنگام نوشتن خط نسخ مانند کلمه (محمد) اگر همین کلمه را دانش آموز با خط نستعلیق بنویسد سرعت بیشتری خواهد داشت.
 * بی توجهی به هنر.
 * خط نسخ روی کاغذ حجم بیشتری می گیرد، اما واژگان در خط نستعلیق جای کمتری اشغال می کنند.
 * خط نسخ به سبب نداشتن سیرهای دایره ای و انحناها و قوسهای موجود در مفردات و کلمات صرفاً یادگیری در خواندن و نوشتن را تسهیل میکند و تأثیری در خوشنویسی ندارد.
 * فشردگی برنامه کلاسی در یک نیمروز و فشار بر دانش آموزان به سبب دو یا چند نوبتی بودن مدرسه.
 * استفاده از ابزار نامناسب از جمله مداد کوتاه و کاغذ بدون خط به خصوص در پایه های اولیه ابتدایی.
 * بی  دقتی هنگام نوشتن و رعایت نکردن هم شکلی، هم اندازه و هم فاصله بودن واژگان.
 * بی دقتی برای تمیز و مرتب نوشتن.
 * تراکم بیش از حد شاگردان در کلاس و نداشتن فضای مناسب و کافی برای نوشتن.
* دادن تکالیف نامناسب و بدون تناسب با توانایی کودکان.
 * بی اعتنایی اغلب معلمان ابتدایی به استفاده از خط  نستعلیق و  آموزش آن.
 * واکنش های منفی و نامناسب بعضی معلمان در برخورد با نوشته های دانش آموزان.
* جدی نگرفتن یادگیری خط از طرف خانواده و مدرسه و نبود مراقبت های لازم.
 * نبود انگیزه، حوصله و دانش لازم نزد برخی معلمان ابتدایی برای آموزش خط به دانش آموزان.
 * بدخطی بعضی از والدین، سرمشق نامناسبی برای کودکان است.
 * دادن سرمشق هایی با رسم الخط نامناسب به دانش آموزان.
 * ندانستن روش  و راهکارهای، خوشنویسی و اجرا نکردن تمرین های لازم.
 * قرار دادن چپ دست و راست دست در کنار هم هنگام نوشتن.
 * بی توجهی به زیبایی هنری خط که باعث تقویت روح لطیف در کودکان می شود.
 * نبود دستورالعمل مشخص و روشنی برای آموزش خط نستعلیق به منظور تکرار و تمرین دانش آموزان.

10 روش  برای اصلاح بدخطی دانش آموزان

اگرچه بدخطی دانش آموزان و نامفهوم بودن کلماتی که آن ها می نویسند دردسر بزرگی برای خانواده هاست، با این حال اصلاح این وضعیت چندان کار سختی نیست. اگر دانش آموز به دلایل مختلف دچار بدخطی است، روش های زیر به وضیعت او در شرایط نامناسب کمک می کند.

اگر کودک علاقه ای به نوشتن ندارد یا با بی دقتی مطالب را می نویسد در مرحله اول تعلیم خء بهتر است که نمونه های حروف و کلمات از تخته یا چیزهای دیگر ساخته شوند به طوری که نوآموزان بتوانند آن ها را لمس کنند. زیرا این عمل اشکال آن ها را در مغز کودکان تثبیت می کند و نوشتن را برایشان آسان می سازد. همچنین سبب می شود که کودکان با شوق و رغبت به یادگیری حروف و کلمات بپردازند.
اگر کودک تان کم رنگ روی کاغذ می نویسد پر رنگ نوشتن از روی متنی که به صورت کم رنگ نوشته شده به بهتر شدن خط کمک می کند. استفاده از کاغذهای پوستی و تمرین از روی کلمه ها یا حروف نوشته شده نیز برای این منظور بهتر   است.
اگر بچه ها فشار زیادی به کاغذ می آورند می توانیم از کاربن استفاده کنیم و از بچه ها بخواهیم طوری روی کاربن بنویسند که اثر زیادی از نوشته های آن ها روی ورقه زیرین نیفتد.
اگر بچه ها سرشان را زیاد به دفتر نزدیک می کنند، با مراجعه به پزشک از ضعیف نبودن چشم آن ها مطمئن شوید.
دقت کنید بچه ها کاغذ را بیش از حد کج نگذارند تا از کج نویسی آن ها جلوگیری شود.
اگر کودکی کلمات را بیش از حد بزرگ یا کوچک می نویسد می توانید اندازه متوسطی برای کلمات در نظر بگیرید و با گذاشتن خط فاصله بین کلمات از کودک بخواهید فاصله تعیین شده را پر کند.
نامرتب نوشتن تکالیف ممکن است به علت محدودیت حرکتی در دست باشد، یا این که مداد را بیش از حد محکم در دست می گیرد یا وضعیت درستی در هنگام نوشتن ندارد. با برطرف کردن هر یک از این علل دانش آموز می تواند خط بهتری داشته باشد.
سرمشق هایی را انتخاب کنید که اعتماد به نفس دانش آموزان را تقویت می کند. برای این منظور از عبارت های آسان شروع کنیم.

دانش آموزان را تشویق کنیم تا باورهای مثبتی درباره توانایی های خود داشته باشند و میان تلاش و ارزش های فردی دانش آموزان ارتباط محکمی برقرار کنیم به ویژه آنان را تشویق کنیم تا به تلاش خود اهمیت بدهند. هدف می تواند این باشد که دانش آموزان خوشنویسی را مهارتی مهم به شمار آورند.
همکاری والدین و آموزگاران در این آموزش بسیار مهم است. والدین بهتر است با در اختیار قرار دادن ابزار مناسب برای نوشتن و بازدید از نمایشگاه های خط و نقاشی  دانش آموز و آموزگار را برای آموزش و فراگیری بهتر این مهارت یاری کنند.

برای رفع مشکل بدخطی کودکان راهکارهای ساده ای پیشنهاد می شود.

1- قیچی کردن
از روزنامه شروع کنید . کودک را وادار کنید که برایتان روزنامه را قیچی کند .بدون اینکه برایش مشخص کنید که کداو قسمت را قیچی کند باید کاملا بی هدف قیچی کند تا اول نحوه قیچی کردن و بکار گیری قیچی را بیاموزد.

پس از مدت زمانی حدودا بعد از یک هفته کار مداوم و پیگیر از کودک بخواهید این بار برای شما یه تصویر از روزنامه را قیچی نماید .خوبه به خطوط اطراف تصویر قیچی شده توجه کنید باید صاف و بدون عیب قیچی شده باشد اگه چنین نیست انقدر به این کار ادامه دهید تا کودک بتواند یک تصویر قیچی شده با خطوط صاف و منظم تحویلتان بدهد.

 2- مچاله کردن روزنامه
مچاله کردن روزنامه یکی از موثر ترین راهکارها برای تقویت ماهیچه های دست کودک است. این تمرین به بهبود دستخط کودک در طول زمان کمک بسیار زیادی خواهد کرد.

برای این کار روزنامه را به چهار قسمت کرده و یک قسمت را به دست  کودک (همان دست  که با آن می نویسد) داده و از او می خواهیم بدون کمک گرفتن از بدنش فقط به کمک انگشتان همان دست روزنامه را مچاله کند. اگر کودک راست دست باشد اول با دست راست تمرین را شروع می کنیم سپس این تمرین را برای دست دیگر نیز انجام می دهیم. در مرحله آخر باید این تمرین همزمان با هر دو دست انجام شود.

در مرحله پیشرفته تر

از کودک می خواهیم یک نقاشی برایمان بکشد سپس ورقه های کاغذ رنگی در اختیار او قرار می دهیم و از او می خواهیم کاغذ رنگی را پاره کند و انرا ریز ریز کند . سپس او را هدایت می کنیم که با ریز شده های کاغذ رنگی به کمک  انگشتان شست، اشاره ، وسط ،  هر دو دست این تکه های ریز را مچاله کند. در آخر از او می خواهیم به جای رنگ کردن نقاشی اش . کاغذ رنگی های مچاله شده را با چسب مایع روی نقاشی بچسباند. کاری بسیار زیبا و جالب و البته تمرینی بسیاز جذاب برای رفع مشکل بدخطی کودک و بسیار مثمر ثمر در جهت تقویت ماهیچه های ریز انگشتان دست کودک.

کار با آرد :
کار کردن با آرد باعث تقویت ماهیچه های ظریف انگشتان دست می شود.
برای این کار باید با آرد خمیر درست کنیم. مقداری آرد ، آب و کمی روغن برای اینکه آرد به دست کودک نچسبد. از کودک می خواهیم که دستهایش را بشوید و بعد با موادی که تهیه کردیم خمیر درست کند .کودک باید دقیقا مثل یه نانوا خمیر را ورز دهد .اگر بلد نیست یادش دهید.  در حین این فعالیت به انگشتان دست کودک دقت کنید باید انگشتان هر دودستش درگیر کار باشد.

گل بازی :

گل بازی و درست کردن گل از خاک  یکی از بهترین تمرین هایی است که باعث تقویت ماهیچه های ظریف انگستان دست می شود و خیلی زود باعث می شود که کودک خیلی کمتر در نوشتن خسته شود.

کار با ماسه :

کار با ماسه  یکی از تمرینهایی که به شدت کودک را به هیجان وادار می کند و به دلیل اینکه وقتی به ماسه آب اضافه کنیم خیلی سخت و محکم می شود کودک را وادار می کند که همه نیرویش را در انگشتانش جمع کند تا بتواند با ماسه بازی کند. تمرین فوق العاده مهیج ، زیبا و مفیدی برای کودک  می باشد.

برای کار کردن با ماسه  بهتر است از یک تشت پلاستیکی استفاده کنید و همیشه ماسه را در آن ظرف برای کار کردن کودک نگه داری کنید. ماسه را داخل تشک بریزید مقداری  کمی آب به آن اضافه کنید تا ماسه خیس شود لازم نیست که تشت پر از آب شود باید فقط ماسه خیس خیس باشد. بعد از کودک می خواهیم که برای ما با ماسه کوه ، قلعه و یا حتی یک حیوان بسازد  . او را وادار می کنیم که خلاقیت بکار برد و اشکال مختلف بسازد.

راهکارهای رفع بدخطی

برای رفع بدخطی دانش آموزان، از سوی معلمان و پژوهشگران راهکارهای فراوانی معرفی شده است که به ذکر برخی از آنها می پردازیم:

 * در کلاس اول ابتدایی از مجرب ترین و علاقه مند ترین معلمان استفاده شود.

 * تمهیداتی به عمل آید که معلم درس اول بتواند در حین آموزش از ابزارهای سمعی بصری استفاده کند.

 * معلمان با اصول صحیح نوشتن آشنا و دارای خط خوش باشند.

 * برای معلمان در زمینه خط نستعلیق دوره های کارآموزی آموزش ضمن خدمت گذاشته شود تا پس از دیدن دوره های لازم، در کلاس حضور یابند.

 * انگیزه آموزش خط زیبا به دانش آموزان در معلمان تقویت شود.

 * معلمان در مورد خط بچه ها را توبیخ نکنند.

 * معلم با رفتار خود در میان دانش آموزان تبعیض قایل نشود.

 * با رسیدگی انفرادی به نوشته های کودکان ضعیف دلیل بدخطی بررسی و برای برطرف کردن آن تمهیدات لازم اندیشیده شود.

 * علاقه و انگیزه برای صحیح نوشتن و زیبانویسی را در کودکان تقویت کنند.

 * به تفاوت های فردی و نقاط قوت و ضعف دانش آموزان توجه شود.

* مقدار تکالیف با توانایی کودکان تناسب داشته باشد.

 * تکالیف هدفدار باشد و باعث تقویت قوای ذهنی کودک شود.

 * تکالیف به گونه ای باشد تا تمرین و تکرار آنها باعث تثبیت یادگیری شود.

 * تکالیف به صورت مستم    ر مورد رسیدگ  ی معلم قرار گیرد و او از تشویق و تذکر استفاده کند.

 * اهمیت انجام دادن تکالیف نوشتنی برای کودک مشخص باشد.

 * از الفاظ مناسب و زیبا مانند بسیار خوب، عالی، آفرین فرزندم و ... در تأیید نوشته های کودکان استفاده شود.

 * هرگز نباید تکالیف دانش آموزان را خط زد، زیرا انگیزه زیبا نوشتن را در آنها از بین می برد.

 * در نوع تکالیف تنوع وجود داشته باشد تا رغبت انجام دادن آن در دانش آموز ایجاد شود.

 * بعضی اشتباهات دانش آموزان چشم پوشی شود و او مورد راهنمایی قرار گیرد.

 * هدف از نوشتن به صورت خط نستعلیق برای دانش آموزان روشن باشد.

 * دانش آموزان به خط زمینه دفتر و تخته کلاس توجه کنند.

 * دانش آموزان به جهت های حرکت در نوشتن مانند بالابه پایین، راست به چپ و زیر خط دقت کنند.

 * کودک مداد را به طور صحیح در دست بگیرد و برای نوشتن، از ابزار مناسب استفاده کند.

 * با رعایت نظم و پاکیزگی صفحه دفتر خود را کثیف نکند.

 * زیاد درشت و زیاد ریز ننویسد و به یک اندازه نوشتن عادت کند.

 * در آغاز نوشتن از دفاتر خط دار استفاده کند تا بتواند در مراحل بعدی بدون استفاده از خط زمینه مطلب خود را در خطی مستقیم و درست بنویسد.

 * دانش آموزان عادت کنند واژگان را یک سره و یک باره بنویسند و سپس نقطه های حروف هر کلمه را بگذارند.

 * بهتر است تا زمانی که شاگردان به درست نوشتن عادت کنند، تکالیف خود را در کلاس و زیر نظر مستقیم معلم انجام دهند.

 * دانش آموزان نوشتن واژگان دیگر را نیز تمرین کنند و نوشتن کلمات و رونویسی مختص به کتاب نباشد تا درست نوشتن کلمات دیگر را نیز یاد بگیرند.

 * از وضع خانوادگی، مالی، فرهنگی، توانایی ها، حالات روحی روانی،

عاطفی و بهداشتی دانش آموزان اطلاعات کافی در دست باشد، زیرا گاهی انگیزه های بدخطی ناراحتی های روحی  عاطفی و فرهنگی است.

 *  یک رسم الخط یک دست و یکسان به خط ریز نستعلیق یا شبیه آن برای سال اول در نظر گرفته شود.

 * کتب درسی با رسم الخط تلطیف شده خط نستعلیق چاپ شود.

 * نگاه کردن به خط نستعلیق(مشق نظری) تأثیر زیادی در خوش نویسی دارد. بنابر این بهتر است از پایه اول دانش آموز با این خط آشنا شود.

 * به ساعت خوشنویسی اهمیت بیشتری داده شود.

 * از رسم الخط های تحریری برای تقویت مهارت دانش آموزان در نوشتن استفاده شود(مانند تمرین هایی برای پر رنگ کردن کلمات تحریری، کپی کردن از روی آنها جهت تمرین، شبیه سازی به طور مستقیم از طریق نگاه کردن(مشق نظری) و عمل سایه زدن).

 * برای استفاده از خط نستعلیق به صورت مداوم و مستمر تأ کید شود.
 

مرکز یادگیری سایت تبیان- تهیه: مرجان سلیمانیان

تنظیم:نیلوفر یاقوتی